1. Zostały zrealizowane główne cele konkursu: popularyzacja rzeki Wdy i terenów nad nią położonych (w szerokim ujęciu terytorialnym), upowszechnianie wiedzy przyrodniczo-ekologicznej, zachęcanie do aktywnego poznawania przyrody, udział w działaniach związanych z Rokiem rzeki Wdy oraz 100-leciem powrotu Pomorza do Polski.

2. Uczestnicy konkursu wykazali się szeroką wiedzą bądź umiejętnością wyszukiwania informacji. Dzięki temu swoją wiedzę przy ocenianiu odpowiedzi poszerzył też autor pytań. Istotne jest też, że tak wiele osób zechciało poświęcić swój czas na poznawanie naszych terenów poprzez uczestnictwo w konkursie.

3. W konkursie uczestniczyło 209 osób. W poszczególnych etapach brało udział kolejno 181,158, 144, 137, 140,130, 119 i 94 osoby. Łącznie dało to 1103 maile z odpowiedziami.

4. 79 osób wzięło udział we wszystkich etapach, kolejne 28 opuściło tylko jeden.

5. Duży był zasięg terytorialny konkursu. 51 uczestników dała gmina Osie (siedziba Bractwa), 57 inne miejscowości woj. kujawsko-pomorskiego, 56 Gdańsk i inne miejscowości woj. pomorskiego. Ponadto z innych województw startowało osób: 21 z lubelskiego, 10 z wielkopolskiego, 5 z mazowieckiego, 4 z małopolskiego,

3 z opolskiego oraz po 1 z warmińsko-mazurskiego i zachodniopomorskiego.

6. Uczestnicy konkursu zadeklarowali wiek od 8 do 83 lat.

7. Dziesięć osób odpowiedziało bezbłędnie na wszystkie pytania, dalszych siedem straciło tylko po pół punktu za drobny błąd.

8. Nagrodami w konkursie były książki. Zostały one zakupione (przewodniki i album przyrodniczy) ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu oraz środków własnych Bractwa Czarnej Wody. Pozostałe ufundował Wdecki Park Krajobrazowy (albumy parkowe, publikacja o prof. Hoffmannie i ks. Sychcie oraz o elektrowniach Gródek i Żur) i gmina Osie (przewodnik po szlakach turystycznych). Te fundowane są cenne nie tylko ze względu na zawartość, ale też fakt, że nie znajdują się w sprzedaży.

9. 68 osób uzyskało nagrody etapowe, 17 za całość konkursu. Dodatkowe nagrody przydzielono 11 uczniom Szkoły Podstawowej nr 27 im. Dzieci Zjednoczonej Europy z Gdańska – z tej placówki startowało najwięcej uczestników. Nagrodę za zachęcenie wielu wychowanków do udziału w konkursie otrzymała też nauczycielka tej szkoły Pani Paulina Malinowska.

10. Łączny koszt konkursu oceniamy na 6100 zł, w tym 3400 zł wkładu finansowego, 800 zł wkładu rzeczowego oraz co najmniej 1900 zł wkładu osobowego (układanie pytań, odbieranie odpowiedzi, ocenianie, wysyłka nagród itp. – około 170 godzin pracy społecznej).

Nagrody za całość konkursu uzyskują (w kolejności i alfabetycznej) laureaci I stopnia:

1. Hutorowicz Michał (Jastrzębie, woj. kujawsko-pomorskie)

2. Kozłowska Łucja (Gdańsk)

3. Kracke Andżelika (Gdańsk)

4. Krupa-Hutorowicz Joanna (Jastrzębie, woj. kujawsko-pomorskie)

5. Malinowska Elżbieta (Skórcz, woj. pomorskie)

6. Malinowska Emilia (Osie-Gdańsk)

7. Szwankowski Oliwier (Osie, woj. kujawsko-pomorskie)

8. Szyłańska Daria (Gdańsk)

9. Tomaszkiewicz Agata (Gdańsk)

10. Tomaszkiewicz Marta (Gdańsk)

Nagrody za całość konkursu otrzymują (w kolejności i alfabetycznej) laureaci II stopnia:

1. Cybulska Katarzyna (Tleń, woj. kujawsko-pomorskie)

2. Michałowski Dawid (Osie-Gdańsk)

3. Szulta Sławomir (Osie, woj. kujawsko-pomorskie)

4. Szulta Wojciech (Osie, woj. kujawsko-pomorskie)

5. Wąsikowski Miłosz (Osie, woj. kujawsko-pomorskie)

6. Żemojtel Jakub (Gdańsk)

7. Żemojtel Zuzanna (Gdańsk)

Dodatkowe nagrody dla uczniów SP 27 z Gdańska (otrzymują je uczniowie, którzy startowali w co najmniej siedmiu etapach, ale nie uzyskali nagrody etapowej lub za całość konkursu):

1. Cierpisz Iga

2. Kamiński Michał

3. Kmiecik Weronika

4. Konikowska Maja

5. Kotłowski Aleksander

6. Kruk Malwina

7. Mańkowska Julia

8. Ryll Maksymilian

9. Toczek Piotr

10. Woźnica Kaja

11. Zawada Alicja

Nagrodę specjalną uzyskuje nauczyciela SP 27 Pani Paulina Malinowska

Poniżej lista osób które uzyskały przynajmniej 80 punktów

Uwaga! Ze względu na przedłużenie terminu odpowiedzi na zestaw 8 oraz zmiany (korzystne dla uczestników) w systemie nagradzania za całość konkursu ostateczne jego wyniki ukażą się 4 lub 5 grudnia. Proszę o cierpliwość.

LISTA NAGRODZONYCH ZA ODPOWIEDZI NA 8 ZESTAW PYTAŃ

1. Bagińska Agata (Obrowo, woj. kujawsko-pomorskie)
2. Dąbrowski Jan (Toruń)
3. Krawczyk Marcin (Wętfie, woj. kujawsko-pomorskie)
4. Kuzimska Anna (Chełmża, woj. kujawsko-pomorskie)
5. Siwicka Natalia (Drozdowo, woj. kujawsko-pomorskie)
6. Stefański Piotr (Gdańsk)
7. Szymańska Amelia (Mogilno, woj. kujawsko-pomorskie)

• Tuszyńska Izabela (Mogilno, woj. kujawsko-pomorskie)

MIESZKAMY I WYPOCZYWAMY NAD WDĄ Zestaw 8 – Odpowiedzi

1. Park Narodowy BORY TUCHOLSKIE, leży w powiecie chojnickim, na terenie Zaborskiego Parku Krajobrazowego, jest jednym z najmniejszych w Polsce.
2. Wieś CHRYSTKOWO leży 3 km na południe od Gruczna, w gminie Świecie.
3. Rezerwat przyrody CISY STAROPOLSKIE im. Leona Wyczółkowskiego – znajduje się koło osady Wierzchlas, niecałe 10 km na południowy wschód od Cekcyna.
4. Rezerwat przyrody DURY, 4 km na północ od Osia.
5. Osada FOJUTOWO w Tucholskim Parku Krajobrazowym, około 10 km na południowy zachód od Czerska.
6. Miasto GNIEW w powiecie tczewskim, niecałe 7 tys. mieszkańców.
7. Rezerwat przyrody KRZYWE KOŁO w Pętli  Wdy, na trasie kajakowej między Łubami a Błędnem.
8. Wieś LEŚNO w powiecie chojnickim, nad jeziorami Leśno Dolne i Górne oraz rzeką Młosiną, uchodzącą do Zbrzycy, dopływu Brdy..
9. Rezerwaty przyrody OSTNICOWE PAROWY GRUCZNA w gminie Świecie, w Nadwiślańskim Parku Krajobrazowym, ZBOCZA PŁUTOWSKIE w gminach Kijewo Królewskie i Chełmno, GÓRA ŚW. WAWRZYŃCA w gminie Chełmno,  oba w Chełmińskim PK. Wymienione parki wraz z Parkiem Krajobrazowym Góry Łosiowe tworzą Zespół PK nad Dolną Wisłą.
10. Wieś OWIDZ, bardzo blisko  Starogardu Gdańskiego. W grodzisku liczne imprezy o charakterze historyczno-etnograficznym.
11. Miasto PELPLIN, nad Wierzycą, niecałe 9 tys. mieszkańców, stolica diecezji.
12. Jezioro WDZYDZE, składające się z pięciu zbiorników jeziornych (Wdzydze, Radolne, Gołuń, Jelenie i Słupinko), przebiegających w różnych kierunkach. Część Wdzydzkiego Parku Krajobrazowego.
13. Wieś WIELE, pow. kościerski, gmina Karsin, nad Jeziorem Wielewskim, w południowej otulinie Wdzydzkiego Parku Krajobrazowego.
14. Osada WIRTY, powiat starogardzki, gmina Zblewo.
15. 95 KM. Patrz komentarz p.15.

KOMENTARZ autora pytań:

1. To ostatni zestaw pytań, decydujący w rozgrywce o zwycięstwo w całym konkursie. W związku z tym kryteria poprawności odpowiedzi znowu były ostre. Dotyczyły one głównie błędów w nazwach własnych. Nie można było więc uznać zapisu nazw: Chrystkowie, Wiel, Osnicowe Parowy Gruczana, Pleplin, Pelpin, Wirta, Fajutowo, rezerwat Fury. Tak samo opuszczenie polskich znaków nie może być przyjęte jako pełna odpowiedź – Lesno, Zbocza Plutowskie.
2. Pytanie 1. – Park Narodowy Bory Tucholskie, nie Park Narodowy Borów Tucholskich.
3. Pytanie 2. – Chrostkowo to wieś w woj. kujawsko-pomorskim, ale bez śladów menonickich, nie leży też w dolinie Wisły. Rozumiem, że to zapewne pomyłka, ale w przypadku nazw własnych (patrz  p. 1) nie można odpowiedzi uznać nawet częściowo. Na Żuławach jest sporo chałup holenderskich, ale to nie Kociewie czy Bory Tucholskie. Zespół Parków Krajobrazowych nad Dolną Wisłą – a chodziło o wieś w tym zespole.
4. Pytania 3. i 7. Uznawano za prawidłowe odpowiedzi nazwy częściowe (bez Wyczółkowskiego w 3. i „w Pętli Wdy” w 4.). W pierwszym przypadku istotę stanowi cel ochrony (cisy), w drugim informację o położeniu (zakole Wdy) podano w pytaniu.
5. Pytanie 4. Jezioro Łyse to rezerwat na razie poza granicami Wdeckiego PK. Jest to tylko jedno jezioro z rosiczką pośrednią. Krzewiny to osada leśna w pobliżu jeziora Radodzież – największego w powiecie świeckim. Wdecki Park Krajobrazowy – chodziło o rezerwat.
6. Pytanie 6. Grudziądz to miasto kilkanaście razy większe, niż Gniew, leży po przeciwnej stronie Wisły, niż Kociewie. Są tam tylko pozostałości zamku krzyżackiego, nie ma barokowego pałacu. Starogard Gdański jest duży i nie leży nad Wisłą.
7. Pytanie 7. – Rezerwat przyrody Jasne leży na Pojezierzu Iławskim (więc za Wisłą) i tworzą go głównie dwa jeziora. Z kolei Jezioro Ciche to rezerwat torfowiskowy łączący się z Zalewem Żurskim, ale nie otoczony przez Wdę. Ma ciekawą genezę, gdyż powstał dzięki utworzeniu sztucznego zalewu, a rezerwaty kojarzą nam się wyłącznie z działaniem przyrody. Wyspa na Jeziorze Chobienickim leży w Wielkopolsce. Rezerwat Wda-Trzebiocha (planowany) ma chronić tarliska troci wdzydzkiej, dotyczy więc wody i zwierząt.
8. Pytanie 8. – W pobliżu wsi Odry (gmina Czersk) są kurhany i kręgi kamienne, ale nie ma w niej modrzewiowego, zabytkowego kościoła. Złotogłowice to woj. opolskie.
9. Pytanie 9. – Kwidzyńskie Ostnice leżą na terenie miasta Kwidzyn, poza granicami Zespołu Parków Nad Dolną Wisłą. Prawidłowa odpowiedź to również rezerwat Zbocza Płutowskie, co prawda bez ostnicy Jana. Góra św. Wawrzyńca spełnia wszystkie warunki pytania. Nie ma tam informacji o ochronie wału ziemnego dawnego grodziska, czyli bardzo istotnego elementu ochrony. Jednak pytanie nie musi zawierać opisu wszystkich cech, więc Górę też uznano za odpowiedź prawidłową. Ostnicowe Parowy – odpowiedź uznano na zasadzie p. 4. Odpowiedzi „Ostnice” nie można uznać, gdyż to nazwa traw, nie rezerwatu. Wiosło Duże to rezerwat zasadniczo leśny z fragmentami stepowymi. Nadwiślański, Chełmiński i Góry Łosiowe to trzy parki krajobrazowe tworzące zespół.
10. Pytanie 10. – W Piotrowie (pow. Kartuski) jest grodzisko, ale nie zrekonstruowane.
11. Pytanie 11. – Sierakowice to wieś na Pojezierzu Kaszubskim, nie spełnia żadnego z warunków zadania.
12. Pytanie 12. – Jezioro Kałębie ma około 4,4 km² i ponad 6 m głębokości (zdecydowanie mnie, niż w pytaniu), leży w jednej rynnie polodowcowej koło Osieka i zwane jest Kociewskim Morzem. Odpowiedź Bory Tucholskie dotyczyła chyba Parku, nie jeziora. Tak samo Wdzydzki Park Krajobrazowy. Wdzydze Kiszewskie to wieś nad jeziorem Wdzydze.
13. Pytanie 13. – Kalwaria Wielewska to zabytkowy obszar, nie wieś Wiele.
14. Pytanie 14. Osada TIPIS w Borzechowie to zespół domków wypoczynkowych.
15. Pytanie 15 – Odległości można określać w różny sposób. Pomiar na mapie Geoportal dał mi wynik 95,38 km, na Google Maps 95,2 km, na Google Earth 95,35 km. Te trzy pomiary można przeprowadzić przy pomocy narzędzi pomiarowych map. Obliczona w kalkulatorze internetowym odległość ze współrzędnych prostokątnych wyniosła  95,31 km. Minimalnie inne wyniki otrzymał jeden z odpowiadających. Zależą one oczywiście od dokładności wykonania zadania. Na pewno mniej dokładne wyniki otrzymali uczestnicy mierzący tę odległość na mapie papierowej; zależało to przede wszystkim od skali mapy. Można przyjąć, że między źródłem Wdy (wypływ z jeziora Krążno) a jej ujściem do Wisły jest 95 km odległości. Punkt otrzymywali uczestnicy podający wyniki od 90 do 100 km, 0,5 p. przy wyniku 85-105 km. Pozostałych odpowiedzi nie mogłem uznać. Przykładowo 186 czy 170 km to zdecydowanie za dużo. Znana ze swego krętego biegu Wda musiałaby płynąć prawie prosto. Nie ma natomiast ograniczenia dolnego odległości. Przykładem jest dopływ Wisły na naszym terenie – Mątawa. Ma ona 60 km długości, ale jej źródła są odległe od ujścia zaledwie o 13 km – ma bieg o kształcie litery U. Jednak dla Wdy 19 czy 50 km to zdecydowanie za mało. 123 m, 137 m i 139 m to różnice wysokości źródeł i ujścia w zależności od przyjętych wartości wysokości n.p.m.
16. Jeśli więc wliczyć osadę Fajutowo (pyt. 5), to żadne z pytań nie doczekało się 100% prawidłowych odpowiedzi.
17. Kolejny raz wylosowano dwie dodatkowe nagrody. Dzięki temu 68 osób zdobyło książki.

LISTA NAGRODZONYCH ZA ODPOWIEDZI NA 7 ZESTAW PYTAŃ

1. Dąbrowski Zbigniew (Jeżewo, woj. kujawsko-pomorskie)
2. Jakubasz Damian (Tokary Drugie, woj. wielkopolskie)
3. Jaśniewski Patryk (Wałkowiska, woj. kujawsko-pomorskie)
4. Koślak Dawid (Sulnowo, woj. kujawsko-pomorskie)
5. Michałowski Dawid (Gdańsk-Osie)
6. Śledź Michał (Gdańsk)
7. Woźnica Szymon (Gdańsk)
8. Żołnowski Edward (Grudziądz, woj. kujawsko-pomorskie)

MIESZKAMY I WYPOCZYWAMY NAD WDĄ Zestaw 7 – Odpowiedzi

1. Chodziło oczywiście o bursztynowy szlak. Innych nazw tej żywicy jest wiele, choćby jantar, elektron, sukcynit, amber.
2. Bitwa pod Drzycimiem została stoczona w 1091 roku. W tym czasie formalnym władcą Polski (bo w rzeczywistości rządy sprawował palatyn Sieciech) był książę Władysław I Herman z rodu Piastów.
3. Klasztory cystersów na Pomorzu Gdańskim były/są w Oliwie (dziś dzielnica Gdańska), Żarnowcu, Pogódkach – później przeniesiony do Pelplina.  
4. Komturem świeckim (1407-1410), a potem wielkim mistrzem krzyżackim (1410-1413) był Heinrich (Henryk) von Plauen. Zamek w tych czasach był całkowicie otoczony wodą – przez Wisłę, Wdę (której bieg Krzyżacy zmienili) i fosy (te ostatnie w starym korycie Wdy).
5. Wojna trzynastoletnia między Polską a Krzyżakami toczyła się w latach 1454-1466. W jej wyniku (pokój toruński) do Polski przyłączono tzw. Prusy Królewskie, w skład których wchodziło m. in. Pomorze Gdańskie. Utworzyło ono województwo pomorskie. Te trzy odpowiedzi uznaję za właściwe. Komentarz niżej.
6. Starostą gniewskim był późniejszy król Jan III Sobieski. Władał on Polską w latach 1674-1696.
7. Symboliczne zaślubiny Polski z morzem (uczczenie powrotu nad Bałtyk) odbyły się 10 lutego 1920 roku w Pucku. Aktu tego dokonał dowódca wojsk przejmujących Pomorze na rzecz Polski generał dywizji (wówczas) Józef Haller.
8. W latach 1807-14 oraz 1920-39 istniało Wolne Miasto Gdańsk. W tym drugim okresie było to wykonanie podpisanego po I wojnie światowej traktatu wersalskiego (od Wersalu – podparyskiej miejscowości z pałacem).
9. Miejsca masowych egzekucji od września 1939 do kwietnia 1940 roku na terenie Pomorza Gdańskiego były: Lasy Piaśnickie (część Puszczy Darżlubskiej, koło Wejherowa), Las Szpęgawski (koło  Starogardu Gdańskiego) i Mniszek koło Świecia.

KOMENTARZ autora pytań:

1. To przedostatni zestaw pytań, być może decydujący w rozgrywce o zwycięstwo w całym konkursie. W związku z tym kryteria poprawności odpowiedzi były ostre. Dotyczyły one również błędów w nazwiskach czy nazwach historycznych i geograficznych oraz w datach (niektóre zapewne przypadkowe, ale można było ich uniknąć po kontroli swojej odpowiedzi). Zdarzyły się braki części odpowiedzi, np. lata wojny trzynastoletniej, inne nazwy bursztynu; przy zaślubinach z morzem podawano datę, nie miejsce.
2. Wszystkie odpowiedzi na 1. pytanie były prawidłowe. Wyjątek to laka – to też żywica, ale nie mająca nic wspólnego z bursztynem („…inne nazwy tej, czyli bursztynowej, żywicy”).
3. W pojedynczych odpowiedziach występowali Mieszko II Wielki („dzieło” miłośników fantastyki), Bolesław Krzywousty (syn Hermana, panował 1107-1138) oraz  Świętobor z rodu Gryfitów – czyli mało znany książę pomorski, dowodzący raczej drugą stroną.
4. W pytaniu chodziło o klasztory cysterskie na Pomorzu Gdańskim. Kołbacz leży blisko Szczecina, trochę dalej Cedynia, Bierzwnik i Recz, a Bukowo Morskie koło Darłowa – wszystkie jednak na Pomorzu Zachodnim. Chełmno to z kolei za Wisłą, czyli też poza Pomorzem Gdańskim. Paradyż to Ziemia Lubuska, a Henryków – Dolny Śląsk. Natomiast w pozostałych miejscowościach były/są inne zakony: Żukowo – norbertanki, Kartuzy – kartuzi, Tczew – dominikanie. Uznałem natomiast Koronowo, leżące na pograniczu Pomorza Gdańskiego i Kujaw.
5. Heinrich Walpot von Bassenheim to pierwszy wielki mistrz krzyżacki (jeszcze przed ich polskimi czasami). Dietrich von Lichtenhein był pierwszym komturem tucholskim, nie z tych czasów, i nie mistrzem. Ulrich von Jungingen (wielki mistrz, poległ pod Grunwaldem) to po prostu wynik nieuważnego czytania pytania.
6. Przyłączona do Polski część państwa krzyżackiego to Prusy Królewskie, które obejmowały tereny kilku ziem. Część z nich utworzyła województwo pomorskie. Musiałem też uznać zapis „Pomorze Gdańskie”, choć to tylko część Prus, ale pytanie dotyczyło właśnie tego ograniczonego obszaru. Natomiast Ziemia Chełmińska, Ziemia Michałowska i Warmia to części Prus Królewskich, ale leżąca poza granicami Pomorza Gdańskiego, a Żuławy Wiślane są tylko niewielkim ich fragmentem. Powiśle leży na prawym brzegu naszej największej rzeki, więc też nie pasuje; poza tym to określenie geograficzne, nie historyczne. Ziemia Dobrzyńska łączy się z Mazowszem, nie Pomorzem. Nowa Marchia to tereny dawnej Brandenburgii – części Pomorza Zachodniego, Wielkopolski i Ziemi Lubuskiej. Pozostałe odpowiedzi nie wiążą się z pytaniem.
7. Uznawałem odpowiedź Jan Sobieski, bez „trójki”, gdyż nie było innego władcy Sobieskiego.
8. W jednym przypadku podano Zatokę Pucką, jako miejsce zaślubin Polski z morzem, i tak rzeczywiście było – Haller wjechał konno w wodę morską. Dziwnówko, Mrzeżyno i Kołobrzeg były miejscem zaślubin, ale dotyczyło to II wojny światowej. Tylko częściowo uznawałem odpowiedź „Józef Haller”, gdyż dokonał on aktu zaślubin jako dowódca wojsk przejmujących Pomorze (przedstawicieli Polski było tam dużo więcej, i to znacznej rangi) – powinno się uwzględnić jego dowództwo lub stopień wojskowy „generał”. Podobnie postąpiłem wcześniej przy Ignacym Mościckim – prezydencie. W momencie zaślubin Haller miał stopień generał dywizji, ale ostatecznie został generałem broni – kto tak napisał, nie popełnił błędu. Generał Tadeusz Rozwadowski w tym czasie przebywał na misji w Paryżu.
9. W przedostatnim pytaniu chodziło o traktat powołujący Wolne Miasto Gdańsk po I wojnie. Natomiast traktaty tylżyckie ustanawiały status Gdańska w czasie wojen napoleońskich.
10. W ostatnim pytaniu należało podać miejsca masowych egzekucji, przeprowadzonych przez hitlerowców, w określonym miejscu (Pomorze Gdańskie) i czasie (Wrzesień 1939-kwiecień 1940). Ponadto zaznaczono, że zamordowano tam co najmniej kilka tysięcy osób. Ze względu na miejsce odpadają Las Gdański, Tryszczyn, Dolina Śmierci w Fordonie, czyli ogólnie Bydgoszcz (choć łącznie zabito w niej kilka tysięcy osób) oraz Otorowo czy Inowrocław, gdyż to Kujawy. Z kolei toruński Las Barbarka to historycznie Ziemia Chełmińska. Z tego samego względu (miejsce) nie zaliczyłem Partęczyn, Czarnowa czy Robakowa – leżą za Wisłą oraz Lasów Karolewskich (historycznie Wielkopolska).  Z powodu mniejszej ilości zabitych odpadają Borówno, Tuchola (Rudzki Most), Świekatowo, Serock, Dolina Śmierci koło Chojnic, Gdańsk, Starogard, Skórcz. Stutthof, Treblinka i Chełmno nad Nerem to hitlerowskie obozy zagłady, ale nie odpowiadają treści pytania.
11. Kolejny raz wylosowano dwie dodatkowe nagrody. Dzięki temu 60 osób zdobyło książki.

Dziś dużo pytań – ostatni zestaw. Z tego względu wydłużamy czas odpowiedzi o dwa dni. Nie ma możliwości nadsyłania rozwiązań po tym terminie. Prawidłowe odpowiedzi na zestawy 7 i 8 oraz listy nagrodzonych, w tym za całość konkursu, opublikujemy do 2 grudnia włącznie.

Ostatni zestaw zaprasza do wirtualnego zobaczenia ciekawych miejsc Borów Tucholskich i Kociewia – przyrodniczych i kulturowych. Pytania są tak ustawione, aby prawidłowe odpowiedzi były ułożone alfabetycznie (Uwaga: Przy parku narodowym i rezerwatach alfabetycznie układają się ich nazwy własne). Od całości odbiega pytanie ostatnie.

1. Jeden z najmłodszych parków narodowych Polski, część rezerwatu biosfery o tej samej nazwie. W jego logo można zobaczyć jezioro, sosny i bardzo rzadkiego ptaka – głuszca. W Parku chroni się krajobraz polodowcowy (sandry, rynny jeziorne, obniżenia wytopiskowe) oraz największe w Polsce skupisko wydm śródlądowych.

2. Wieś w dolinie Wisły. W niej Ośrodek Muzealno-Dydaktyczny miejscowego Zespołu Parków z drewnianą chałupą podcieniową z 1770 roku zbudowaną przez osadników holenderskich (prześladowanych u siebie menonitów – odłam protestantyzmu). Obok sad ze starymi odmianami jabłoni.

3. Najstarszy rezerwat przyrody w Polsce. Jedno z największych w Europie naturalnych stanowisk cisa pospolitego. Ulubione miejsce pracy malarza Leona Wyczółkowskiego.

4. Rezerwat ścisły we Wdeckim Parku Krajobrazowym. Obejmuje cztery śródleśne jeziorka i otaczające je torfowiska z rzadką roślinnością wodną i torfowiskowo-bagienną. Rosną tu m.in. trzy gatunki drapieżnej rosiczki.

5. Osada z akweduktem, skrzyżowanie Czerskiej Strugi (płynie dołem) z Wielkim Kanałem Brdy (płynie górą). Budowla powstała w połowie XIX wieku w celu nawadniania łąk.

6. Niewielkie miasto w widłach Wisły i Wierzycy, z zachowanym gotyckim układem zabudowy oraz zamkiem krzyżackim, w którym odbywają się historyczne imprezy plenerowe. Obok barokowy pałac z 1674 roku.

7. Rezerwat przyrody utworzony na otoczonym przez potężne zakole Wdy półwyspie, łączącym się z resztą „lądu” bardzo wąskim przesmykiem. Urozmaicona rzeźba, terasy rzeczne, las mieszany ze starymi drzewami. Liczne porosty.

8. Wieś w gminie Brusy z modrzewiowym kościołem z 1650 roku, zabytkowe wyposażenie wnętrza. W pobliżu kamienne kręgi i kurhany z początku naszej ery.

9. Rezerwat przyrody w Zespole Parków Krajobrazowych nad Dolną Wisłą. Obejmuje zbocza doliny Wisły z dolinkami erozyjnymi i unikatową roślinnością kserotermiczną (sucholubną), występującą normalnie na stepie. Najcenniejszą rośliną jest ostnica Jana. W ramach ochrony prowadzi się m. in wypas owiec wrzosówek.

10. Wieś nad Wierzycą. Na wzniesieniu rekonstrukcja grodziska z XI wieku, z Muzeum Mitologii Słowiańskiej oraz licznymi usługami turystycznymi.

11. Niedużę miasto z gotyckim zespołem klasztornym. W katedrze obrazy Hermana Hana. W muzeum cenne zabytki sztuki sakralnej i jedyna w Polsce Biblia Gutenberga. Na cmentarzu m. in. grób ks. Bernarda Sychty.

12. Duże (ponad 14 km²) i bardzo głębokie (ponad 68 m) jezioro, zwane Kaszubskim Morzem Tworzy krzyż złożony z kilku rynien polodowcowych, wypełnionych wodą. Jest centrum parku krajobrazowego.

13. Wieś z jedną z dwóch na Pomorzu kalwarią. Kaplice, stacje drogi krzyżowej, pustelnia. We wsi Muzeum Ziemi Zaborskiej, Turnieje Gawędziarzy Ludowych Kaszub i Kociewia oraz Międzynarodowy Festiwal Folkloru.

14. Osada nad Jeziorem Borzechowskim z najstarszym w Polsce arboretum (ogrodem dendrologicznym). Kolekcja kilku setek gatunków drzew i krzewów, w tym wielu bardzo cennych. W ogrodzie szkółka drzew i krzewów ozdobnych.

15. Wda ma 198 km długości. Jaka jest natomiast odległość w prostej linii źródeł rzeki (jezioro Krążno) od jej ujścia w Świeciu?

Zgodnie z regulaminem odpowiedzi należy nadsyłać na adres mailowy: bczw@poczta.onet.pl lub prezes@bractwoczarnejwody.org.pl z wpisem w temacie „Konkurs Wda – zestaw 8”. Czas na odpowiedź do czwartku 28 listopada włącznie.

Każda nadesłana odpowiedź powinna zawierać: nazwisko, imię i wiek autora oraz dokładny adres zamieszkania.

LISTA NAGRODZONYCH ZA ODPOWIEDZI NA 6 ZESTAW PYTAŃ

1. Gąsiorowska Joanna (Osie, woj. kujawsko-pomorskie)

2. Kiryjczuk Karolina (Kraków)

3. Kotłowska Viktoria (Gdańsk)

4. Kowalewska Julia (Chełmża, woj. kujawsko-pomorskie)

5. Orlikowska Paulina (Osie, woj. kujawsko-pomorskie)

6. Piechna Małgorzata (Ciechanów, woj. mazowieckie)

7. Roguska Lena (Gdańsk)

8. Sokołowska Sylwia (Wałkowiska, woj. kujawsko-pomorskie)

Odpowiedzi nadesłało 129 osób. Nagrody książkowe funduje Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu, Bractwo Czarnej Wody i Wdecki Park Krajobrazowy.

MIESZKAMY I WYPOCZYWAMY NAD WDĄ Zestaw 6 – Odpowiedzi

KOMENTARZ autora pytań:

1. Niektórzy odpowiadający podawali nazwy np. bielik zwyczajny, gacek wielkouchy, rzekotka drzewna, żmija zygzakowata, lipień pospolity, szczupak pospolity, topola osika, choć nie mieszczą się one w kratkach krzyżówki. Ponieważ jednak w zadaniu nie stwierdzono wyraźnie, że odpowiedź ma charakter krzyżówkowy, czyli należy podać tylko ten wyraz, który można wpisać w kratki, taką wersję też uznajemy.

2. Pojedyncze odpowiedzi na pytanie 4. podawały nazwę „nocek”. Odpowiada to większości treści opisu, pasuje do kratek krzyżówki i hasła. Jednak nocek nie jest określany jako wielkouch.

3. Podany przez kilka osób wyraz „nietoperz” nie pasuje ani ilością liter do krzyżówki, ani do ostatecznego hasła.

4. Pstrąg, którego wymieniły dwie osoby, też nie pasuje do hasła krzyżówki. Ponadto jego nazwa nie przypomina drzewa miododajnego, czyli lipy.

· Kolejny raz wylosowano dwie dodatkowe nagrody. Dzięki temu 52 osoby zdobyły książki.

Dziś trochę historii, nie tylko terenów nad Wdą, ale Pomorza Gdańskiego. To już przedostatni zestaw, więc pytania może o większym stopniu trudności, ale też można uzyskać więcej punktów za ich rozwiązanie.

1. W pierwszych wiekach naszej ery znad Morza Śródziemnego na wybrzeże Bałtyku (m. in. przez Wrocław, Kalisz i nasze tereny) wiódł szlak handlowy, którym wyprawiali się kupcy po kopalną żywicę drzew iglastych, będącą bardzo cenioną (oczywiście po przeróbce jubilerskiej) ozdobą. Jak nazywamy ten szlak? Podaj też jedną z kilku używanych nazw tej żywicy (oprócz tej w nazwie szlaku).
2. Historia toczy się dziwnie. W kwietniu 1091 roku pod Drzycimiem (wieś w dzisiejszym powiecie świeckim) starły się oddziały polskiego księcia (czyli pewnie nasi?!) ze zbuntowanymi przeciw jego władzy Pomorzanami (czyli chyba naszymi przodkami?!). Jak nazywał się ówczesny władca Polski? Z jakiej dynastii się wywodził?
3. Zakon cystersów pojawił się w Polsce w połowie XII wieku. Jego siedziby były w średniowieczu ośrodkami kultury, nauki, medycyny, nowoczesnego rzemiosła i rolnictwa. Na terenie Pomorza Gdańskiego istniało kilka klasztorów cysterskich. Wymień dwa miejsca, w których się one znajdowały.
4. Z pochodzenia Niemiec, członek Zakonu Krzyżackiego, komtur (zarządca okręgu) Świecia, wreszcie wielki mistrz krzyżacki, wybrany po bitwie pod Grunwaldem. Jak nazywał się opisywany człowiek? Jakie rzeki opływały jego zamek w Świeciu?
5. Po zakończeniu wojny trzynastoletniej do Polski została przyłączona część dawnego państwa krzyżackiego. W jej skład weszły m. in. tereny, których dotyczy konkurs. Jak nazywano prowincję, którą utworzyły te ziemie? W jakich latach toczyła się wspominana wojna?
6. Starosta w danej Polsce był urzędnikiem i/lub użytkownikiem dóbr królewskich, nadawanych za różne zasługi. Starostą gniewskim był w latach 1667-96 jeden z najwybitniejszych władców i wodzów polskich. Dla swojej żony wybudował w Gniewie tzw. pałac Marysieńki. Jak nazywał się ten król i w jakich latach panował?
7. Polska po zaborach odzyskała niepodległość w 1918 roku. Jednak Pomorze wróciło w granice Rzeczypospolitej na początku 1920 roku. Dowódca polskich wojsk przejmujących Pomorze dokonał symbolicznego aktu zaślubin naszej Ojczyzny z morzem. Kto to był? Gdzie nastąpiły zaślubiny?
8. W latach 1807-14 oraz 1920-39 Gdańsk stanowił swego rodzaju miasto-państwo, obszar o znacznej samodzielności, choć pod „opieką” Francji w pierwszym, a Ligi Narodów w drugim okresie. Jakie nazwę nosił wtedy ten teren? Sytuację Gdańska w drugim okresie regulował traktat kończący I wojnę światową. Jaką nazwą określamy ten traktat pokojowy?
9. Od września 1939 do kwietnia 1940 roku hitlerowcy przeprowadzili masowe egzekucje w trzech miejscach Pomorza Gdańskiego (dziś części województw pomorskiego i kujawsko-pomorskiego). W każdym z nich zginęło co najmniej kilka tysięcy osób. Wymień dwa z tych miejsc.

Zgodnie z regulaminem odpowiedzi należy nadsyłać na adres mailowy: bczw@poczta.onet.pl lub  prezes@bractwoczarnejwody.org.pl z wpisem w temacie „Konkurs Wda – zestaw 7”. Czas na odpowiedź do wtorku 19 listopada włącznie.

• Każda nadesłana odpowiedź powinna zawierać: nazwisko, imię i wiek autora oraz dokładny adres zamieszkania.

LISTA NAGRODZONYCH ZA ODPOWIEDZI NA 5 ZESTAW PYTAŃ

1. Babińska Halina (Tuchola, woj. kujawsko-pomorskie)
2. Cybulska Katarzyna (Tleń, woj. kujawsko-pomorskie)
3. Czerwonka Zuzanna (Gdańsk)
4. Obarymski Jerzy (Wólka Kańska, woj. lubelskie)
5. Ryszewska Hanna (Bydgoszcz)
6. Tajs Agnieszka (Klamry, woj. kujawsko-pomorskie)
7. Urgacz Waldemar (Śrem, woj. wielkopolskie)
8. Wąsikowska Joanna (Osie, woj. kujawsko-pomorskie)

Odpowiedzi nadesłało 141 osób. Nagrody książkowe funduje Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu, Bractwo Czarnej Wody i Wdecki Park Krajobrazowy.

MIESZKAMY I WYPOCZYWAMY NAD WDĄ Zestaw 5 – Odpowiedzi

1. Duża wieś kaszubska z Muzeum Gospodarstwa Wiejskiego, częste miejsce rozpoczynania spływów Wdą – LIPUSZ,.
2. Wieś kaszubska nad jeziorem Gołuń, w niej Kaszubski Park Etnograficzny –  WDZYDZE KISZEWSKIE,.
3. Małe miasto kociewskie, w którym do Wdy uchodzi jej największy dopływ Niechwaszcz. Nazwa miasta to inne określenie Wdy – CZARNA WODA
4. Leśna osada kociewska nad „błądzącą” tu wśród Borów Tucholskich rzeką; w pobliżu rezerwat Krzywe Koło – BŁĘDNO lub ŁUBY
5. Znana wieś letniskowa nad Zalewem Żurskim, z licznymi ośrodkami wypoczynkowymi. Tu m. in. Przystanek … z własnym browarem oraz hotel Evita – TLEŃ
6. Dwie wsie z elektrowniami wodnymi zbudowanymi w okresie międzywojennym, uroczyście otwieranymi przez ówczesnych prezydentów Rzeczypospolitej. Nazwa jednej może pochodzić od zupy, drugiej od miejsca obronnego ŻUR i GRÓDEK
7. Większe z dwóch miast leżących nad Wdą, z zamkiem krzyżackim oraz fabryką przemysłu celulozowo-papierniczego Mondi, stolica południowego Kociewia – ŚWIECIE

KOMENTARZ autora pytań:

1. To już piąta tura, więc trzeba powoli dążyć do rozstrzygnięcia całości konkursu, a to nie dopuszcza nawet niby drobnych błędów. Poza tym w zestawie występowały same nazwy własne, a te, jak np. nazwiska, należy napisać bezbłędnie. W związku z tym żadne pytanie nie miało wszystkich prawidłowych odpowiedzi.. W pytaniu 6. Kilka osób wpisało GrUdek, co wskazywało, o jakie miejsce chodzi, ale jednocześnie był błąd – część punktu odjęto. Jedna z osób odpowiedziała – GMINA Lipusz – znowu miejsce prawidłowe, ale w pytaniu napisano „wieś” – odpadła część punktu. BLEdno – też błąd, bo w innych przypadkach użyto polskich liter, np. TleŃ.
2. Kilka odpowiedzi na pytanie 6 rozstrzygnąłem na korzyść uczestników. Zdecydowana większość odpowiadała Żur-Gródek, jak opis w pytaniu. Kilka napisało w odwrotnej kolejności. Jednak pytanie nie sugerowało jednoznacznie, że musi być kolejność „nazwa jednej…”, nie „nazwa pierwszej…”. Poza tym żur to nie miejsce obronne, a gródek, gród nie zupa.
3. W pytaniu 6. Jedna osoba wymieniła Wojtal jako wieś z elektrownią. Jest tam tylko MEW – mała elektrownia wodna, uruchomiona chyba w 1998 roku.
4. W pytaniu 7. Jedna osoba podała Świecie i Kwidzyn. Oba miasta mają zamki krzyżackie, mają też fabryki przemysłu celulozowo-papierniczego, ale nie tych samych firm. Poza tym Kwidzyn, to nie Kociewie. W tym samym pytaniu podano też Przechowo. Tam jest Mondi, ale nie ma zamku – to tylko dzielnica Świecia.
5. Dwie osoby wymieniły Łuby jako osadę koło Krzywego Koła, leżącą nad „błądzącą” Wdą. Co prawda w pytaniu sugerowano Błędno, ale Łuby spełniają też warunki – leżą nad meandrującą Wdą i tylko 200-300 metrów dalej (w prostej linii) od Krzywego Koła. To więc też dobra odpowiedź.
6. Właśnie pytanie 4. miało najwięcej BŁĘDNYCH odpowiedz, ale tylko kilka. Osada Swory to ośrodek wypoczynkowy w Małych Swornychgaciach nad Jeziorem Karsińskim. Ocypel i Osiek (spore wsie, nie osady), Krzewiny, Zdrójki (bardzo blisko Krzywego Koła) i Swatno (już od dawna nie istnieje) nie leżą nad Wdą – we wstępie do pytań był wpis „wszystkie leżą nad Wdą…”. Czubek (nad Wdą) natomiast położony jest ponad 16 km w linii prostej od Krzywego Koła, a Stara Rzeka 7 km  – Błędno i Łuby trochę ponad 1,5 km.
7. Nadal sporo uczestników ma prawie równe szanse na końcowe zwycięstwo.   
8. Tym razem wylosowano znowu dwie dodatkowe nagrody. Dzięki temu 44 osoby zdobyły książki..

Jakie zwierzęta Wdeckiego Parku Krajobrazowego opisano poniżej? Wśród nich umieszczono też jedną roślinę. W odpowiedzi należy podać kolejno rozwiązania krzyżówki oraz hasło ze środkowej kolumny.

1. Duży ptak spotykany w wilgotnych obniżeniach terenu, z charakterystycznym pióropuszem w ogonie; jego głos to klangor. Na zimę odlatuje w cieplejsze rejony.
2. Duży ssak łowny, przodek jednego ze zwierząt hodowlanych. Wszystkożerny, lubi tarzać się w błocie, żyje w grupach rodzinnych. Samiec ma spore fajki i szable.
3. Duży ptak drapieżny, żyjący nad wodami. Żywi się rybami i ptakami wodnymi. Niesłusznie nadaję mu się nazwę orła. Spotykany m. in. w rezerwacie Miedzno.  
4. Ssak latający, posługuje się echolokacją, poluje na owady. Brunatny i szary to wielkouchy.
5. Płaz bezogonowy (popularnie, choć niedokładnie żaba) o zależnym od środowiska ubarwieniu. Żywi się owadami i pająkami. Dzięki przylgom na palcach może się wspinać na drzewa (….. drzewna).
6. Ryba rzeczna z rodziny łososiowatych, poławiana na sztuczną muchę wędkarską. Żyje w wodach o bystrym nurcie (w tym we Wdzie). Latem szuka kamienistych płycizn. Wrażliwa na zanieczyszczenia wody. Ma nazwę podobną do drzewa miododajnego.
7. Duża ryba drapieżna (do 1,5 m długości), żyjąca m. in. we Wdzie i Zalewach Żurskim oraz Gródeckim. Ma bardzo szeroki, spłaszczony pysk i cenione mięso. Łowi się ją często na spinning.
8. Jedyny jadowity wąż w Polsce, o charakterystycznej łamanej linii na grzbiecie (wstęga kainowa). Żywi się myszami, żabami, ptakami. Często wygrzewa się w słońcu.
9. Ziemnowodny gryzoń o nocnym trybie życia. Buduje tamy i żeremia. Na Wdę powrócił (przy pomocy człowieka) w połowie lat 80-tych ubiegłego wieku. Objęty ochroną, rozmnożył się, czyniąc wiele szkód w środowisku.
10. Drzewo zwane też topolą drżącą. Szybko rośnie. Jest gatunkiem pionierskim – na „pustkach” pojawia się jako jedno z pierwszych drzew. Według podań zrobionym z niej kołkiem można było unieszkodliwić wampira. Dało nazwę miejscowości, w której znajduje się siedziba Wdeckiego Parku Krajobrazowego – choć legenda mówi inaczej.

Zgodnie z regulaminem odpowiedzi należy nadsyłać na adres mailowy: bczw@poczta.onet.pl lub  prezes@bractwoczarnejwody.org.pl z wpisem w temacie „Konkurs Wda – zestaw 6”. Czas na odpowiedź do wtorku 12 listopada włącznie.

• Każda nadesłana odpowiedź powinna zawierać: nazwisko, imię i wiek autora oraz dokładny adres zamieszkania.

LISTA NAGRODZONYCH ZA ODPOWIEDZI NA 4 ZESTAW PYTAŃ

1. Banasiak Zdzisław (Nowe, woj. kujawsko-pomorskie)
2. Biront Bartłomiej (Zamość, woj. lubelskie)
3. Kasperek Lucyna (Buczek, woj. kujawsko-pomorskie)
4. Komorowska Oliwia (Gdańsk)
5. Rycka-Chudecka Anna (Żur, woj. kujawsko-pomorskie)
6. Szulta Wojciech (Osie, woj. kujawsko-pomorskie)
7. Tomczyński Jakub (Kalisz, woj. wielkopolskie)
8. Żemojtel Jakub (Gdańsk)

Odpowiedzi nadesłało 137 osób. Nagrody książkowe funduje Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu, Bractwo Czarnej Wody i Wdecki Park Krajobrazowy.

MIESZKAMY I WYPOCZYWAMY NAD WDĄ Zestaw 4 – Odpowiedzi

1. Na zakolurzeka podcina (podmywa) jeden brzeg, na przeciwnym osadza niesiony materiał. W uproszczeniu nurt rzeki na zakrętach przesuwa się ze środka ku brzegowi i podmywa brzeg, w który uderza. Na brzegu przeciwległym woda płynie najwolniej, więc osadza część niesionego piasku. Nie zależy to od głębokości rzeki. Czyli odpowiedź a).
2. Wda przepływa przez jeziora Wieckie, Lubiszewskie i Wdzydze. Jezioro Karsińskie leży około 30 km, a Borzechowskie Wielkie około 1,5 km od Wdy. Kałębie łączy się z Wdą poprzez rzekę Kałębnica. Odpowiedź c).
3. Rosiczka chwyta owady przy pomocy liści. Owad jest unieruchomiony przez lepką substancję i zamkniecie liścia. Odpowiedź b).
4. Jedyną fałszywą wypowiedzią o księdzu Sychcie jest stwierdzenie, że był autorem przekładów dzieł o tematyce religijnej. Faktycznie w latach 1941-45 ukrywał się w Osiu u pąństwa Sokołowskich i Nogów, ścigany p[rzez gestapo za działalność patriotyczną. Wtedy to zbierał materiały do słownika kociewskiego. Odpowiedź d).
5. Od drugiej połowy X wieku do 1227 i  1282 do 1308 roku Pomorze Gdańskie często wchodziło w skład Polski piastowskiej bądź jako dzielnica uznawało polskie zwierzchnictwo. W latach 1308-1466 było częścią państwa krzyżackiego. Następnie do 1772 roku było w Rzeczypospolitej. Po I rozbiorze weszło w skład Królestwa Pruskiego, potem Cesarstwa Niemieckiego. Od 1920 roku do czasów obecnych było w Polsce z przerwą 1939-1945 na III Rzeszę (Niemcy hitlerowskie). Wobec tego prawidłowa odpowiedź to b).
6. W bitwie pod Błędnem 26-27 października 1944 roku przeciw hitlerowcom walczyli partyzanci Armii Krajowej z grup Huberta Bukowskiego „Sójki” i Feliksa Warczaka „Becha”, grupy desantowe radzieckie porucznika „Saszy” i kapitana „Wiktora” oraz Ludowego Wojska Polskiego podporucznika Stanisłąwa Mikielewicza „Staśka”. W tym czasie ruch oporu był już scalony, Armia Radziecka pojawiła się tu w lutym 1945 roku, a brygada „Łupaszki” działała w Borach Tucholskich od kwietnia do listopada 1946 roku. Prawidłową odpowiedzią jest a).
7. We Wdeckim Parku znaleziono ślady pól i osady sprzed 2000 lat. Jest to odkrycie na skalę europejską. Choć pewnie kieł mamuta, kurhan grobowy z wyposażeniem czy łódź św. Wojciecha byłyby równie sensacyjne. Czyli odpowiedź c).
8. Misja pruska św. Wojciecha to kwiecień roku 997, więc w 2020 roku miną już 1023 lata. Siedemdziesiąt pięć lat temu (licząc od 2020) na naszych terenach ustały działania wojenne, ale dopiero pod koniec marca, nie w styczniu. W lutym 2020 minie 90 lat od otwarcia elektrowni w Żurze. Czyli należało przyjąć, ze obchodzić będziemy 100-lecie powrotu Pomorza do Polski – odpowiedź b).

KOMENTARZ autora pytań:

1. Mimo pozornej łatwości testu, bo przecież podano odpowiedzi, tylko pytanie 7 – o odkrycie archeologiczne – nie doczekało się żadnej błędnej odpowiedzi. 
2. Pytanie 8 zawierało pewne przekłamanie, zauważone przez autora dopiero po ich  opublikowaniu. Armia gen Józefa Hallera zajmowała Pomorze Gdańskie w dniach 17 stycznia – 11 lutego 1920 roku, czyli rocznica powrotu do Polski będzie obchodzona w północnej części Pomorza również w lutym. Sam błąd autora nie mógł być co prawda przyczyną nieprawidłowego rozwiązania, jednak odpowiedź c) była mocno zbliżona do prawidłowej. Wątpliwości należy rozstrzygać na korzyść uczestników, więc odpowiedź c) też uznano za właściwą. W żadnym razie prawidłowe nie mogły być a) i d). Należą się jednak uczestnikom konkursu przeprosiny, co niniejszym czynię.   
3. Nadal sporo uczestników ma prawie równe szanse na końcowe zwycięstwo, choć jeszcze mniej jest osób, które dotychczas nie straciły żadnego punktu. 
4. Tym razem wylosowano znowu dwie dodatkowe nagrody. Dzięki temu 36 osób zdobyło książki..

Podaj nazwy miejscowości opisanych poniżej. Wszystkie leżą nad Wdą, podane są w kolejności od źródeł do ujścia.

1. Duża wieś kaszubska z Muzeum Gospodarstwa Wiejskiego, częste miejsce rozpoczynania spływów Wdą.
2. Wieś kaszubska nad jeziorem Gołuń, w niej Kaszubski Park Etnograficzny.
3. Małe miasto kociewskie, w którym do Wdy uchodzi jej największy dopływ Niechwaszcz. Nazwa miasta to inne określenie Wdy.
4. Leśna osada kociewska nad „błądzącą” tu wśród Borów Tucholskich rzeką; w pobliżu rezerwat Krzywe Koło.
5. Znana wieś letniskowa nad Zalewem Żurskim, z licznymi ośrodkami wypoczynkowymi. Tu m. in. Przystanek … z własnym browarem oraz hotel Evita.
6. Dwie wsie z elektrowniami wodnymi zbudowanymi w okresie międzywojennym, uroczyście otwieranymi przez ówczesnych prezydentów Rzeczypospolitej. Nazwa jednej może pochodzić od zupy, drugiej od miejsca obronnego.
7. Większe z dwóch miast leżących nad Wdą, z zamkiem krzyżackim oraz fabryką przemysłu celulozowo-papierniczego Mondi, stolica południowego Kociewia.

Zgodnie z regulaminem odpowiedzi należy nadsyłać na adres mailowy: bczw@poczta.onet.pl lub  prezes@bractwoczarnejwody.org.pl z wpisem w temacie „Konkurs Wda – zestaw 5”. Czas na odpowiedź do wtorku 5 listopada włącznie.

• Każda nadesłana odpowiedź powinna zawierać: nazwisko, imię i wiek autora oraz dokładny adres zamieszkania.

LISTA NAGRODZONYCH ZA ODPOWIEDZI NA 2 ZESTAW PYTAŃ

1. Bryja Leokadia (Wołczyn, woj. opolskie)
2. Krzysztofczyk Aleksandra (Mogilno, woj. kujawsko-pomorskie)
3. Kurpiewska Anna (Toruń)
4. Nowak Weronika (Gdańsk)
5. Pawlik Monika (Miedzno, woj. kujawsko-pomorskie)
6. Siuchnińska Urszula (Gdańsk)
7. Stawicka Natalia (Świecie, woj. kujawsko-pomorskie)
8. Warzyński Marcin (Osie, woj. kujawsko-pomorskie)

Odpowiedzi nadesłało 145 osób. Nagrody książkowe funduje Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu, Bractwo Czarnej Wody i Wdecki Park Krajobrazowy.

MIESZKAMY I WYPOCZYWAMY NAD WDĄ Zestaw 3 – Odpowiedzi

1. Tym pytaniem układający narobił sobie kłopotów. Źródła podają różne wysokości jeziora Krążno i ujścia Wdy do Wisły, dlatego należało uznać różne odpowiedzi. Wysokość Krążna to 160 m n.p.m. ((publikacja A. Choińskiego „Katalog jezior Polski”, nieco mniej podaje mapa w Geoportalu – 159,4 m n.p.m.). Na pewno błąd jest w Wikipedii (146 m n.p.m.), ale nikt z uczestników konkursu nie ma obowiązku sprawdzania w kilku źródłach, więc odpowiedź też była zaliczana. Mniejsze rozbieżności są przy ujściu – 21 (Geoportal z pomiarów triangulacyjnych) lub 23 m n.p.m. Tak więć obliczenie może wyglądać następująco 160 m n.p.m. – 21 m n.p.m. = 139 m. Nie  metrów n.p.m., bo mierzymy nie od poziomu morza, lecz od jeziora do ujścia (lub odwrotnie) – czyli 139 metrów. Nie może być też w pełni prawidłowa odpowiedź 139, bo brak jednostki miary. Ostatecznie 123 m, 137 m lub 139 m.
2. W logo Wdeckiego PK widzimy liść i owoce jarzębu brekinii. Drzewo to, inaczej brzęk, jest pod ścisłą ochroną gatunkową. Rezerwat Brzęki (Wdecki PK) to największe skupisko tej rośliny w Europie Środkowej.
3. Sandr to równina, lekko nachylona od lądolodu, zbudowana z piasków i żwirów niesionych przez wody roztopowe lądolodu. Właśnie na szlaku odpływu wód sandrowych powstała pierwotna dolina Wdy.
4. Na zdjęciu widnieje zimorodek, ptak żyjący nad wodami. Licznie występuje we Wdeckim PK. Żywi się głównie rybami, a zamieszkuje norki wydłubane w skarpach nadbrzeżnych.
5. Głównym budowniczym obu elektrowni był oczywiście profesor Alfons Hoffmann, o którym w licznych publikacjach pisze nasz kolega z Bractwa, Mariusz Chudecki. Hoffmann żył w latach 1885 – 1963. Niestety, sporo odpowiedzi zawierało błąd w roku urodzenia – pisano 1895.

KOMENTARZ autora pytań:

• Pytanie 2. okazało się trudne. Wymieniano m. in. głóg czy jarzębinę, żurawinę, kalinę.
• W odpowiedzi na pytanie 3. niektórzy podkreślali słabą jakość gleb powstałych na sandrze. Stąd właśnie tereny te najczęściej porośnięte są lasami z dominacją sosny. Sandr Wdy i sandr Brdy to przecież Bory Tucholskie. Warto dodać, że choć zasadniczo sandr jest płaski, to dość spore lokalnie zróżnicowanie wysokościowe zawdzięcza on licznym obniżeniom wytopiskowym, powstałym po stopieniu brył lodowych zagrzebanych w osadach.
• Pojedyncze odpowiedzi na pytanie 5. zawierały całkowicie zaskakujące nazwiska.
• Nadal większość uczestników prawie równe szanse na końcowe zwycięstwo, choć coraz mniej jest osób, które dotychczas nie straciły żadnego punktu. 
• Tym razem wylosowano dwie dodatkowe nagrody. Dzięki temu 28 osób może pochwalić się zdobyciem książki konkursowej.

Ze względu na testowy charakter zestawu  nie zachowujemy regulaminowego ograniczenia do pięciu pytań. W mailu proszę podać tylko nr pytania i literę oznaczającą prawidłową odpowiedź. Na każde pytanie tylko jedna odpowiedź jest właściwa.

1. Na terenie Borów Tucholskich Wda meandruje, czyli tworzy zakola. Na takim zakolu rzeka:
   a) Podcina (podmywa) jeden brzeg, na przeciwnym osadza niesiony materiał
   b) Podcina oba brzegi
   c) Osadza na obu brzegach niesiony materiał
   d) Podcina brzeg lub osadza materiał – zależy to od głębokości rzeki.
2. W swoim biegu Wda przepływa m. in. przez jeziora:
   a) Wdzydze, Lubiszewskie i Borzechowskie Wielkie
   b) Wieckie, Wdzydze i Kałębie
   c) Wieckie, Lubiszewskie i Wdzydze
   d) Lubiszewskie, Karsińskie i Schodno.
3. Występująca w rezerwacie Dury (Wdecki PK) roślina – rosiczka, chwyta owady przy pomocy:
   a) Łodygi
   b) Liści
   c) Kwiatów
   d) Owoców.
4. Jedną z postaci związanych z terenami Kociewia nadwdeckiego jest Bernard Sychta. Który z poniższych wpisów o nim nie jest prawdziwy?
   a) Ksiądz, działacz społeczny i znawca etnografii
   b) Autor „Słownictwa kociewskiego na tle kultury ludowej”
   c) W czasie okupacji hitlerowskiej ukrywał się w Osiu (powiat świecki, siedziba Wdeckiego Parku Krajobrazowego) przed gestapo
   d) Urodzony na Kaszubach, ksiądz, autor przekładów dzieł o tematyce religijnej.
5. W ciągu ostatniego tysiąca lat tereny nad Wdą należały głównie do:
   a) Polski, Krzyżaków i Rosji
   b) Polski, Niemiec i Krzyżaków
   c) Polski, Niemiec i Austrowęgier
   d) Polski, Niemiec i Litwy.
6. W największej w Borach Tucholskich partyzanckiej bitwie pod Błędnem nad Wdą hitlerowcom przeciwstawili się:
   a) Partyzanci AK i desant polsko-radziecki
   b) Wspólnie działający partyzanci kilku organizacji podziemnych
   c) Żołnierze Armii Czerwonej (Armii Radzieckiej)
   d) Członkowie Brygady Wileńskiej majora Łupaszki.
7. Na terenie Wdeckiego Parku Krajobrazowego dokonano ostatnio sensacyjnego odkrycia archeologicznego. Chodzi o:
   a) Bardzo dobrze zachowany kieł mamuta z końca epoki lodowcowej
   b) Kurhan grobowy z bronią i narzędziami z początków państwa polskiego
   c) Ślady pól i osady sprzed 2000 lat
   d) Szczątki łodzi z końca X wieku, łączonej z misją św. Wojciecha.
8. W styczniu 2020 roku na terenach Pomorza Gdańskiego (tu przecież płynie Wda) będziemy obchodzić:
   a) Tysięczną rocznicę misji pruskiej św. Wojciecha
   b) Stulecie odzyskania niepodległości przez Pomorze
   c) Siedemdziesiątą piątą rocznicę zakończenia II wojny światowej
   d) Sześćdziesięciolecie otwarcia elektrowni w Żurze
   .

Zgodnie z regulaminem odpowiedzi należy nadsyłać na adres mailowy: bczw@poczta.onet.pl lub  prezes@bractwoczarnejwody.org.pl z wpisem w temacie „Konkurs Wda – zestaw 4”. Czas na odpowiedź do wtorku 29 października włącznie.

• Każda nadesłana odpowiedź powinna zawierać: nazwisko, imię i wiek autora oraz dokładny adres zamieszkania.

LISTA NAGRODZONYCH ZA ODPOWIEDZI NA 2 ZESTAW PYTAŃ

1. Chudecki Dominik (Starnie, woj. kujawsko-pomorskie)
2. Grabska Amelia (Osie, woj. kujawsko-pomorskie)
3. Krupa-Hutorowicz Joanna (Jastrzębie, woj. kujawsko-pomorskie)
4. Kuzimski Janusz (Laskowice, woj. kujawsko-pomorskie)
5. Malinowska Emilia (Osie-Gdańsk)
6. Radochoński Karol (Gdańsk)
7. Smerlińska Ewa (Świekatowo, woj. kujawsko-pomorskie).
8. Szmarowska Małgorzata (Gdańsk)
9. Szyłańska Daria (Gdańsk)

Odpowiedzi nadesłało 158 osób. Nagrody książkowe funduje Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu, Bractwo Czarnej Wody i Wdecki Park Krajobrazowy.

MIESZKAMY I WYPOCZYWAMY NAD WDĄ Zestaw 2 – Odpowiedzi

1. Dwie rzeki uchodzące do Wdy na terenie Parku w rzeczywistości dziś wpływają do Zalewu Żurskiego. Są to kolejno: Prusina (29 km) koło mostu drogowego w Tleniu i Ryszka (20 km) do Wylewów – części  Zalewu – na południe od Wierzchów. Ta druga wpływała do Wdy na obszarze, gdzie dziś jest najszersza część Zalewu. Do Wdy kilkaset metrów poniżej elektrowni w Żurze uchodzi Sobina (22 km), inaczej Sobinka lub Sobińska Struga.
2. Rezerwat w Odrach to Kręgi Kamienne. Formalnie jest on rezerwatem przyrody nieożywionej, bo chroni kamienne kręgi i kurhany (zabytki kultu religijnego) z pierwszych wieków naszej ery. Jednak na głazach występuje kilkadziesiąt gatunków cennych porostów, również podlegających ochronie. Oczywiście można było to opisać innymi słowami.
3. Polodowcowy głaz narzutowy leży w odległości 2 km od rzeki, ale w jej dolinie, powstałej tysiące lat temu (na jednej z teras rzecznych, czyli stopni w zboczu doliny). Jest to oficjalnie Kamień św. Wojciecha, często jednak zwany Diabelskim Kamieniem. Pierwsza nazwa wiąże głaz z drogą misją św. Wojciecha do Prusów, druga z licznymi w Polsce legendami o diabelskim pochodzeniu tych olbrzymich kamieni.
4. Drzewo to oczywiście grab pospolity. Porucznik Bruski używał pseudonimów „Grab”, „Buk”, „Drwal”, związanych z lasem.
5. Uroczystego uruchomienia elektrowni w Żurze dokonał 15 lutego 1930 roku prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Ignacy Mościcki.

KOMENTARZ autora pytań:

• Długości rzek z 1. pytania podaję za najbardziej chyba wiarygodnym źródłem, tj. Krajowym Zarządem Gospodarki Wodnej (dziś Wody Polskie). Niestety, link do tych info już nie odszukuje strony. Podawane inne rzeki, jak Niechwaszcz, Trzebiocha czy Święta Struga, są dopływami Wdy, ale poza granicami Parku. 
• W odpowiedzi na pytanie 5. pojawiały się błędy w nazwisku. Autor pytań uważa, że wymienienie funkcji I. Mościckiego, (prezydent) było niezbędne dla pełnego zaliczenia odpowiedzi. W jednej pojawił się grudzień 1929 roku. Owszem, elektrownię (część) wtedy uruchomiono, ale uroczyste otwarcie, to coś innego.
• Organizator uznał, że jeszcze nie ma potrzeby publikowania listy wyników, gdyż dominująca większość uczestników nadal ma równe szanse na końcowe zwycięstwo. 
• Chcąc znowu podkreślić zaangażowanie uczestników, organizator zdecydował o wylosowaniu dodatkowych trzech nagród wśród uczestników (poza sześcioma regulaminowymi). W ten sposób już 20 osób otrzymuje nagrody książkowe. Większość wysłano pocztą w piątek, resztę w poniedziałek.

1. Jaką różnicę wysokości pokonuje Wda od jeziora Krążno do ujścia? (2 p.)
2. Co znajduje się w logo Wdeckiego Parku Krajobrazowego? (2 p.)
3. Większość swojego biegu Wda prowadzi na terenie sandru. Co to za forma terenu – sandr? (2 p.)
4. Jakiego ptaka przedstawia zdjęcie obok? Gdzie zakłada on gniazda. Jakie jest jego główne pożywienie? (3 p.)
5. Jak się nazywał i w jakich latach żył główny budowniczy elektrowni Gródek i Żur? (3 p.)

• 

Zgodnie z regulaminem odpowiedzi należy nadsyłać na adres mailowy: bczw@poczta.onet.pl lub  prezes@bractwoczarnejwody.org.pl z wpisem w temacie „Konkurs Wda – zestaw 3”. Czas na odpowiedź do wtorku 22 października włącznie.

Każda nadesłana odpowiedź powinna zawierać: nazwisko, imię i wiek autora oraz dokładny adres zamieszkania.

LISTA NAGRODZONYCH ZA ODPOWIEDZI NA 1 ZESTAW PYTAŃ

1. Bielska Iwona (Male Gacno)
2. Pitak Maciej (Chełm, woj. lubelskie)
3. Tomaszkiewicz Agata (Gdańsk)
4. Żywicka Julia (Gdańsk)
5. Malinowska Anna (Osie, woj. kujawsko-pomorskie)
6. Nagórska Oliwia (Miedzno, woj. kujawsko-pomorskie)
7. Zielińska Karolina (Miedzno, woj. kujawsko-pomorskie)
8. Woronowicz Maksym Aleksander Kętrzyn, woj. warmińsko-mazurskie)
9. Bronka Krzysztof (Małe Rudy, woj. kujawsko-pomorskie)
10. Majka Róża (Węgierki, woj. wielkopolskie)
11. Łuczak Andrzej (Mięcierzyn, woj. kujawsko-pomorskie)

Odpowiedzi nadesłało 180 osób. Nagrody książkowe funduje Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu, Bractwo Czarnej Wody i Wdecki Park Krajobrazowy.

MIESZKAMY I WYPOCZYWAMY NAD WDĄ Zestaw 1 – Odpowiedzi

1. Wda wypływa z jeziora Krążno, uchodzi do Wisły koło Świecia.
2. Starorzecze (linia przerywana) to jezioro w dawnym korycie rzecznym, powstałe w wyniku silnego meandrowania rzeki poprzez przecięcie szyi meandru (zakola). Początkowo ma rogalikowaty kształt, szybko zarasta.
3. Wdecki Park Krajobrazowy został ustanowiony 16 lutego 1993 roku.
4. W herbie Kociewia widnieje gryf – mityczne zwierzę, z ciałem lwa oraz głową i skrzydłami orła.
5. Dowódcą armii „Pomorze”, walczącej na naszych terenach w kampanii wrześniowej, był generał dywizji Władysław Bortnowski.

KOMENTARZ autora pytań:

• Wystarczyły krótkie odpowiedzi, podkreślające w szczególności cechy zapisane pogrubionymi literami.
• Ponieważ był to pierwszy zestaw, odpowiedzi oceniano bardzo łagodnie. Punkty odejmowano jedynie za poważne błędy rzeczowe. Dotyczy to pytania 5. W odpowiedziach 4 razy wystąpił gen. Tadeusz Kutrzeba (dowódca armii „Poznań”) i 2 razy gen. Juliusz Drapella (dowódca 27 Dywizji Piechoty w składzie armii „Pomorze”). Kary punktowe były też za przekształcenie nazwiska d-cy. W dwóch przypadkach wypowiedź o starorzeczu zawierała cechy zupełnie nieistotne. Jedna osoba uznała zwierzę w herbie za orła. Dwie odpowiedzi były nie związane z istotą pytania. Jeden z uczestników pominął odpowiedź na pytanie.
• Organizator uznał, że na razie nie ma potrzeby publikowania listy wyników, gdyż dominująca większość uczestników uzyskała maksymalna liczbę punktów.
• Chcąc podkreślić zaangażowanie uczestników, organizator zdecydował o wylosowaniu dodatkowych pięciu nagród wśród uczestników (poza sześcioma regulaminowymi).

1. Na terenie Wdeckiego Parku Krajobrazowego do Wdy uchodzą trzy rzeki; każda ma ponad 20 km długości. Wymień ich nazwy. (3 p.)
2. Wda przepływa m. in. przez rezerwat w Odrach. Jak się on nazywa i co się w nim chroni? (3 p.)
3. Choć daleko od Wdy, to jednak w jej dolinie, leży koło malutkiej osady Leosia potężny głaz narzutowy. Nosi on dwie nazwy. Jak brzmi przynajmniej jedna z nich? (2 p.)
4. Carpinus betulus to łacińska nazwa naszego drzewa, które było pseudonimem porucznika Alojzego Bruskiego, dowódcy działającego nad Wdą partyzanckiego oddziału AK. Jak nazywa się to drzewo? (1 p.)
5. Kto i kiedy uroczyście uruchomił elektrownię wodną w Żurze? (2 p.)

Zgodnie z regulaminem odpowiedzi należy nadsyłać na adres mailowy: bczw@poczta.onet.pl lub  prezes@bractwoczarnejwody.org.pl z wpisem w temacie „Konkurs Wda – zestaw 2”. Czas na odpowiedź do wtorku 15 października włącznie.

• Każda nadesłana odpowiedź powinna zawierać: nazwisko, imię i wiek autora oraz dokładny adres zamieszkania.

Uwaga!!!

1. Ze względu na błąd w jednym z adresów mailowych przedłużamy termin nadsyłania odpowiedzi na I zestaw zadań do czwartku 10 października włącznie.
2. Na wniosek niektórych uczestników konkursu uzupełniamy jeden z zapisów regulaminowych. „Ze względu na charakter konkursu (nagrody etapowe i po zakończeniu konkursu) dopuszcza się przesyłanie odpowiedzi na poszczególne etapy konkursowe po upływie terminu odpowiedzi na pytania etapowe. Będą one zaliczane do całości konkursu, ale nie biorą udziału w nagradzaniu poszczególnych etapów. Możliwość odpowiedzi na dany zestaw kończy się po dwóch tygodniach od dnia ogłoszenia pytań tego zestawu.” Zmiana umożliwi podawanie prawidłowych odpowiedzi po dwóch tygodniach, a nie dopiero po zakończeniu wszystkich etapów.

Przypominamy pytania 1. zestawu:

1. Gdzie wypływa (zaczyna się), a gdzie kończy się (uchodzi) rzeka Wda? (2 p.)
2. Jednym z najpiękniejszych miejsc nad Wdą jest Stara Rzeka. Jej nazwa wzięła się od słowa „starorzecze”. Co to jest starorzecze? (2 p.)
3. Wda stanowi oś Wdeckiego Parku Krajobrazowego. W którym roku został utworzony ten Park? (1 p.)
4. Wda jest główną rzeka krainy zwanej Kociewiem. Jak nazywa się zwierzę występujące w herbie Kociewia? (1 p.)
5. Kto dowodził armią „Pomorze”, która broniła naszych terenów przed Niemcami we wrześniu 1939 roku? (1 p.)